رودخانه‌های جوی (Atmospheric Rivers) جریان‌های باریک و طولانی از هوای مرطوب هستند که اغلب به‌عنوان «رودخانه‌هایی در آسمان» شناخته می‌شوند. رودخانه‌های جوی‌ای که بر بریتیش کلمبیا و ساحل غربی ایالات متحده تأثیر می‌گذارند، از اقیانوس آرام در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری منشأ می‌گیرند و گاهی بخار آب را از مناطقی به دوری هاوایی حمل می‌کنند. رودخانه‌های جوی معمولاً در پاییز و زمستان در بریتیش کلمبیا رخ می‌دهند و سالانه بین ۲۰ تا ۲۵ درصد از بارندگی سواحل بریتیش کلمبیا را تأمین می‌کنند.
وقتی رودخانه‌های جوی وارد خشکی می‌شوند و با رشته‌کوه‌ها برخورد می‌کنند، بخار آب در جو بالا رفته و سرد می‌شود، و بسته به موقعیت مکانی و فصل سال، به باران یا برف شدید تبدیل می‌گردد. در سواحل جنوبی بریتیش کلمبیا که دارای رشته‌کوه‌های شیب‌دار است، رودخانه‌های جوی معمولاً بارندگی را در سمت غربی و ساحلی دامنه‌ها تخلیه می‌کنند. از آنجا که رودخانه‌های جوی باریک هستند، ممکن است تنها یک حوزه آبخیز تحت تأثیر شدید یک رودخانه جوی قرار گیرد، در حالی که حوزه مجاور تأثیر اندکی بپذیرد.
اگرچه رودخانه‌های جوی در بیشتر مواقع مفید هستند، اما می‌توانند خطرناک نیز باشند. رودخانه‌های جوی که بخار آب زیادی به همراه دارند، همراه با بادهای شدید حرکت می‌کنند و بر فراز حوزه‌های آبخیز آسیب‌پذیر متوقف می‌شوند، ممکن است خطرناک باشند. بارندگی حاصل از این پدیده می‌تواند زیرساخت‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی شهری، جویبارها و رودخانه‌ها را لبریز نموده و منجر به سیلاب‌های محلی یا گسترده شود. همچنین، هوای گرم‌تر حاصل از رودخانه‌های جوی می‌تواند دمای یخبندان را افزایش داده و به این ترتیب، سیلاب‌های ناشی از ذوب برف اتفاق می‌افتند.
سیلاب سال 2021 در استان بریتیش کلمبیا
در نوامبر سال ۲۰۲۱، یک سلسله رودخانه جوی موجب خسارات قابل‌توجهی در مناطق داخلی و بخش‌های پایینی سرزمین بریتیش کلمبیا و همچنین ایالت واشنگتن در همسایگی آن شد. این بارش‌ها باعث رانش زمین و طغیان جویبارها و رودخانه‌ها شدند و پیامدهایی همچون مرگ پنج نفر، خسارت به اموال و زیرساخت‌ها، و اختلال در مسیرهای حمل‌ونقل را در پی داشتند. طغیان رودخانه نوکسک (Nooksack) در ایالت واشنگتن موجب شکست یک (Dike) شد و دشت سومَس (Sumas Prairie) در دره فریزر(Fraser Valley) را دچار سیلاب گسترده کرد؛ جایی که دست‌کم ۶۴۰٬۰۰۰ حیوان پرورشی در مزارع از بین رفتند.
اگرچه مدل‌های پیش‌بینی می‌توانند چند روز پیش از وقوع یک رودخانه جوی، هشدارهایی به عموم مردم ارائه دهند، شدت و مسیر دقیق آن تا زمان نزدیک شدن به منطقه هدف به‌سختی قابل تعیین است. عوامل پیش از وقوع و پس از عبور رودخانه جوی نیز می‌توانند بر میزان اثرگذاری آن تأثیر بگذارند. در هفته‌های منتهی به رودخانه جوی اواسط نوامبر ۲۰۲۱، منطقه پایین‌دست بریتیش کلمبیا (Lower Mainland) چندین طوفان شدید را تجربه کرد که منجر به اشباع خاک شد. رودخانه‌های جوی بعدی نیز تلاش‌های پاسخ اضطراری را پیچیده‌تر کردند و همچنان زیرساخت‌های حیاتی را تهدید می‌کردند، زیرا مسیرهای آبی و محیط اطراف فرصت یا ظرفیت کافی برای جذب آب اضافی نداشتند.
دامداری‌های دچار سیلاب در ابوتسفورد(Abbotsford)، نوامبر ۲۰۲۱، عکس: دولت استان بریتیش کلمبیا
تغییرات اقلیمی و رودخانه‌های جوی
اگرچه میزان تأثیر تغییرات اقلیمی بر رودخانه‌های جوی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما جوّ گرم‌تر ظرفیت بیشتری برای حمل بخار آب دارد. در نتیجه، احتمال وقوع بارش‌های شدید افزایش می‌یابد و ممکن است بیشتر رخ دهند؛ موضوعی که می‌تواند منجر به سیلاب در منطقه شود، مگر آنکه زیرساخت‌ها، الگوهای کاربری زمین و شیوه‌های مدیریت سیلاب به‌گونه‌ای سازگار شوند که این خطرات را کاهش دهند.
در حال حاضر، رودخانه فریزر به‌عنوان رودخانه‌ای با رژیم ذوب‌برفی شناخته می‌شود؛ به این معنا که بیشترین جریان آب و در نتیجه بیشترین احتمال وقوع سیلاب معمولاً در بهار و اوایل تابستان رخ می‌دهد و ناشی از ذوب برف کوهستانی است. اما پژوهشگران اخیراً دریافته‌اند که شماری از جریان‌های پیک سیلابی ممکن است به فصل پاییز منتقل شوند. همچنین با افزایش بارش به‌صورت باران به‌جای برف، احتمال وقوع بارندگی‌های شدید نیز افزایش می‌یابد.
مرجع: https://floodwise.ca
